Blog

Sondaj; dünya yüzeyinde delik açmaya yarayan yöntemlere verilen isimdir. Kayaları parçalamak ya da delikte kesikler açmak gibi prensiplerle yürütülen işlemlerdir.

Sondaj makinaları ve pompalar

Sondaj kısaca yer yüzüne açılan bir nevi deliktir. Sondaj makinası kısaca, bir kızağa veya kamyona monteli basit yapılı sondaj donanımı olarak tanımlanabilir. Büyük sondaj donanımlarında ayrı ayrı makinalarca yürütülen işlevler sondaj makinalarında birleştirilmiş ve bir makina tarafından yapılma olanağı getirilmiştir. Genellikle sığ sondajların açımında kullanılırlar. Döner sondaj donanımında döner masanın yerine sondaj makinalarında morset bulunur. Sondaj makinaları çoğunlukla etüt, maden ve su amaçlı kullanılırlar. Sondaj makinaları delme yöntemine göre üç gruba ayrılırlar :

1. Rotari sondaj makinaları
2. Darbeli sondaj makinaları
3. Kombine çalışan sondaj makinaları

Ayrıca montaj durumuna göre rotari makinaları üç sınıfa ayırmak mümkündür :

1. Kızaklı sondaj makinaları : EİE ‘ deki sodaj makinalarının tamamına yakını bu tiptedir.
2. Özel amaçlı sondaj makinaları : Bunlardan Hausher sondaj makinalarının hareketli paletleri vardır. Genellikle enjeksiyon sondajlarında kullanılırlar.
3. Bindirilmiş sondaj makinaları : Bir kamyon ya da römorka montelidir.

Sondajcılıkta yapılan başlıca işler

Sondajın istenilen noktada yapılabilmesi için ilk olarak fiziki şartların sağlanması gerekir. Bu da ancak sondaj lokasyonuna ulaşmakla ve kullanılacak makina ve ekipmanı nakletmekle gerçekleşebilir. O halde öncelikler şu şekilde olacaktır :

1. Yol yapımı
2. Platform yapımı
3. Nakliyat
4. Su temini
5. Monte

Sondaj yolunu en az eğimli ve kısa olacak biçimde planlamak nakliyatın kolaylığı için son derece önemlidir.

Platform yeterli genişlikte ve meyilsiz olarak hazırlanmalıdır. Zeminin ıslanıp çamur olmaması için tedbirler alınmalıdır. Nakliyat, bilindiği gibi iş kazalarının meydana geme olasılığının yüksek olduğu bir çalışma sürecidir. Bu nedenle çok dikkatli vetedbirli olunmalıdır. Su hattını döşerken hattın dik olması kaygısına kapılmadan en kısa güzergah seçilmelidir. Pompanın gücünü hattın eğiminin değil, kot farkının etkilediği unutulmamalıdır. Monte çalışmasında da açılacak kuyunun derinliği ile orantılı sağlamlık esas alınmalıdır.

• Sondajcılıkta yapılan başlıca işler şöylece özetlenebilir :

1. Karot veya sediman numune alma işleri.
2. Yeraltı su seviyelerinin ölçülmesi
3. Basınçlı su deneyi yapılması
4. Sızma deneyi (permeabilite deneyi )yapılması
5. Standart penetrasyon deneyi
6. Koni Penetrasyon Deneyi
7. Bozulmamış veya bozumuş numune alma işleri
8. Boya deneyleri
9. Kuyu sapmalarının ölçülmesi
10. Kuyu saptırma kamalarının kullanılması
11. Kuyuların borulanması

• Sondajcılıkta kullanılan ölçü birimleri :

1. DCDMA standartı
2. Craelius metrik standartı
3. Comecon standartı

Bunlardan ilki Amerikan kökenlidir. BX,NX gibi. İkincisi metrik sistemdir,mm ile söylenir. 76 mm,84 mm gibi. Üçüncüsü de mm ile ifade edilen ve eski Sovyetler Birliği’nde geliştirilmiş bir standarttır.EİE’de Craelius metrik standarta uygun malzemeler kullanılmaktadır.

• Sondajcılıkta kullanılan ölçü birimleri ve metrik sistemdeki karşılıkları şu şekildedir:

1. İnç(parmak) : 2,54 cm
2. Feet(ayak) : 30,48 cm
3. Kara mili : 1609,35 m
4. Galon : 3,785 lt
5. Libre(pound) : 0,453 kl
6. 1 Atm : 1 kg/cm :760 mm-Hg : 10,3 mss
7. 0/0 50 eğim : 45 derece
8. 1 kw : 1,341 B.G.
9. 1karat : 0,2 gr

Pompaların emme yüksekliği atmosfer basıncı ile ilgilidir. Ortamda hava bulunmasaydı suyu emerek basmak mümkün olmazdı. Emme yüksekliği teorik olarak atmosfer basıncına yani 1 at’e eşittir. Bu da 10,3 m’ye tekabül eder.Pratikte bu yükseklik 6–7 m’dir.Yani daha yüksek bir emme düzeyi pompanın görev yapmasına engeldir.